Zdecentralizowane giełdy kryptowalut, czyli tzw. DEX

Obecny świat kryptowalut jest zdominowany przez tzw. scentralizowane giełdy kryptowalutowe, czyli CEX-y. Należą do nich Binance, Crypto.com itp. Takie giełdy są w stanie zapewnić rynkowi dużą płynność, przetwarzać ogromną liczbę zleceń kupna i sprzedaży, czy też może oferować wiele innowacyjnych produktów, w tym kontrakty futures, staking itp.

Jednym z problemów z tymi giełdami jest jednak to, że użytkownicy muszą trzymać kryptowaluty lub waluty fiat, których używają do handlu na koncie prowadzonym przez platformę. Giełda jest zatem powiernikiem środków swoich klientów i musi również weryfikować tożsamość swoich klientów (KYC) oraz przestrzegać przepisów i regulacji dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML).

Zdecentralizowane giełdy kryptowalut – co to jest DEX?

Natomiast zdecentralizowane giełdy kryptowalut (DEX) mają zupełnie inne podejście. Na takich rynkach nie ma pośrednika pomiędzy dwoma stronami transakcji, a giełda nie pełni roli depozytariusza środków użytkowników. Oznacza to, że fundusze są w całości własnością samych użytkowników. To oni ponoszą wszelką odpowiedzialność za bezpieczeństwo swojego portfela i kluczy prywatnych.

Zdecentralizowane giełdy kryptowalut również zazwyczaj nie wymagają żadnego uwierzytelniania swoich użytkowników, ani nie posiadają żadnego mechanizmu zapewniającego zgodność z przepisami AML. Handel odbywa się bezpośrednio na blockchainie różnych kryptowalut, przy użyciu smart kontraktów do realizacji transakcji pomiędzy kontrahentami.

Jakie istnieją rodzaje zdecentralizowanych giełd?

Nie wszystkie zdecentralizowane giełdy są takie same. Dzielą się one na 3 główne kategorie w zależności od sposobu rozliczania transakcji:

  • Automated Market Makers (AMM): np. UniSwap, SushiSwap, PancakeSwap, Curve Finance,
  • DEX-y z księgami zleceń: np. Loopring, dydX, Raydium, Waves Exchange,
  • Agregatory DEX: np. 1inch.

dex dane

Automated Market Makers (AMM) – co to, jak działają?

Giełdy tego typu są praktycznie pierwszym działającym rozwiązaniem w zakresie handlu i wymiany aktywów, któremu udało się całkowicie wyeliminować księgę zleceń. W jej miejsce AMM-y budują pule płynności.

Rzeczywiście, o puli płynności można myśleć jako o puli, w której przepływa para tokenów. Ich stosunek do siebie i cenę ustala ten, kto tworzy pulę. Jeżeli jest to para, która jest już gdzieś handlowana (np. ETH i USDT), to twórca puli biłby się w piersi, gdyby ustawił cenę inną niż ta, która jest. Ale prawdopodobnie nawet nie stworzy nowej puli, tylko doda swoje środki do istniejącej puli ETH<>USDT.

Jeśli jest to para, która nie jest jeszcze nigdzie handlowana (np. token jakiegoś nowo powstałego meme coina + ETH), to cena nowego aktywa zostanie ustalona właśnie na podstawie tej puli. Dzieje się tak dlatego, że dostawca płynności musi dodać do puli ETH oprócz swojego, jeszcze bezwartościowego, tokena i to właśnie względna ilość ETH będzie decydować o jego cenie.

Uwaga: Z powyższego wynika, że każdy może stworzyć kryptowalutę w standardzie ERC-20, BEP-20, SPL i innych tokenów na dowolnym blockchainie. Wykorzystują to również oszuści, którzy tworzą tokeny o tej samej nazwie, np. wykorzystujące ten sam symbol co znane kryptowaluty Jedynym wiarygodnym wskaźnikiem tego, czy kupujesz autentyczny token, jest adres jego kontraktu, który można znaleźć w przeglądarce blockchainów (np. EtherScan w przypadku Ethereum).

Ale uwaga, na przeglądarce też można znaleźć fałszywe tokeny, ważne jest wtedy kierowanie się zdrowym rozsądkiem – patrz, czy token ma jakąś historię transakcji, jak duża jest liczba posiadaczy itp. Fałszywe tokeny będą miały zazwyczaj puste profile. I oczywiście odwiedź również stronę internetową projektu i sieci społecznościowe, tam powinien być podany adres kontraktu tokena.

etherscan

Twórca puli płynności nie określa jednak ceny wbudowanych kryptowalut raz na zawsze. Prawa podaży i popytu działają również dla AMMów, a każdy zakup i sprzedaż zmieni cenę aktywów w puli płynności. Jeśli kupisz kryptowalutę z puli, jej ilość w puli się zmniejszy. Zatem, aby pula była w równowadze, jej cena musi wzrosnąć dla użytkowników, którzy przyjdą po Tobie. Jeśli sprzedasz kryptowalutę do puli, ilość w puli wzrośnie, ale cena spadnie, aby utrzymać równowagę. To tyle jeśli chodzi o krótkie wprowadzenie do AMMów.

DEX z księgą zleceń

Giełdy tego typu funkcjonują podobnie jak tradycyjne giełdy scentralizowane. Ich podstawowym budulcem są 2 rodzaje zleceń:

zlecenie rynkowe: kupno/sprzedaż natychmiast po aktualnej cenie, inwestor jest biorcą (odbiorcą) najlepszej oferty znajdującej się aktualnie w księdze zleceń,
zlecenie limit: kupno/sprzedaż w momencie, gdy cena aktywa osiąga z góry określoną wartość, po której inwestor jest skłonny kupić; oferta czeka w księdze zleceń, zanim zostanie przyjęta; inwestor jest animatorem rynku.

Spread pomiędzy najniższą ofertą sprzedaży a najwyższą ofertą kupna określa głębokość księgi zleceń oraz średnią cenę rynkową na giełdzie (nie należy mylić z ostatnią ceną, po której dane aktywo zostało sprzedane).

Celem wszystkich giełd posiadających księgi zleceń jest oferowanie jak najmniejszego spreadu, co można osiągnąć jedynie poprzez składanie przez inwestorów dużej liczby konkurujących ze sobą zleceń. Mniejsze zdecentralizowane, ale i scentralizowane giełdy mają z tym duży problem, zwłaszcza w przypadku mniej znanych altcoinów.

DEX-y posiadające księgę zleceń dzielą się dodatkowo ze względu na to, czy zlecenia trafiają bezpośrednio na blockchain (on-chain), czy też off-chain, czyli poza łańcuchem. W przypadku tych ostatnich zlecenia są zarządzane na poziomie centralnym. W tym przypadku trzeba zaufać giełdzie, co jest niewątpliwie wadą, ale z drugiej strony rozwiązanie to jest zwykle lepsze i łatwiejsze do skalowania, ponieważ nie ma potrzeby wykonywania i potwierdzania transakcji na blockchainie ani uiszczania opłat sieciowych (gaz).

Ostatnio jednak, wraz z poprawą skalowalności blockchainów, promocją warstw drugich i rollupów, utrzymanie księgi zleceń on-chain nie jest już tak dużym problemem jak kiedyś. Na przykład DEX Loopring jest w stanie przetworzyć do 16 400 transakcji na sekundę po wdrożeniu ZK-rollups w wersji 3.0. W poprzedniej wersji mógł on obsłużyć maksymalnie 3 transakcje na sekundę.

loopring zdecentralizowana giełda kryptowalut

Agregatory DEX

Giełdy tego typu uzyskują płynność od innych DEX-ów i dzięki temu są w stanie zaoferować użytkownikowi najkorzystniejszy swap dostępny obecnie na rynku. Robią to poprzez porównanie innych DEXów – porównanie ich poślizgu cenowego, który zwiększa się przy większym wolumenie transakcji, optymalizację opłat i znalezienie najlepszego sposobu na zamianę 2 danych tokenów (ponieważ nie każde 2 tokeny mają swoją pulę, czasami zamiana musi być dokonana poprzez interakcję między wieloma pulami).

Cel i powód powstania giełd tego typu chyba najlepiej opisuje Anton Bukov, CTO firmy 1inch, jednego z najczęściej wykorzystywanych obecnie agregatorów DeFi:

„Pierwszymi klientami 1inch byłem ja i Sergey. Męczące było ręczne sprawdzanie cen na wszystkich DEX-ach – Uniswap, Kyber, 0x… – przed każdym handlem, aby znaleźć najlepszy. My, podobnie jak wszyscy użytkownicy kryptowalut, potrzebowaliśmy eleganckiego algorytmu, który znalazłby najlepszą cenę na wszystkich DEX-ach i natychmiast zapewniłby najkorzystniejszy handel.”

Dane on-chain pokazują, że handlowcy, którzy często dokonują transakcji, bardziej preferują agregatory DEX, podczas gdy zwykli użytkownicy nadal wybierają bezpośredni dostęp do zdecentralizowanych giełd. I nie ma się co dziwić, że agregatory zyskują na popularności – sami próbowaliśmy złożyć w 1inch zlecenie sprzedaży tokenów SHIB za 1000 dolarów i wyniki szczerze nas zaskoczyły.

1inch pokazał nam, że jeden z najbardziej zaufanych DEXów, SushiSwap, ma tak niską płynność na tej parze, że stracilibyśmy 48% naszych funduszy. Teraz wyobraź sobie nieuważnego użytkownika, który nie sprawdzałby rzeczywistej ceny tokena na innych giełdach i wymieniałby tokeny na SushiSwap….

Porównanie giełd scentralizowanych i zdecentralizowanych

Oceniając i krytykując zdecentralizowane giełdy, musimy pamiętać, że jest to wciąż kategoria produktów w bardzo wczesnej fazie rozwoju. Co więcej, są one aktywnie testowane przez miliony użytkowników dopiero od lata 2020 roku – okresu określanego również jako DeFi Summer.

Natomiast rozwiązania scentralizowane są rozwijane od ubiegłego wieku – w końcu systemami dopasowania zleceń zajmowały się już giełdy papierów wartościowych przed giełdami kryptowalut.

Zalety giełd zdecentralizowanych w stosunku do scentralizowanych

  • Wolność i anonimowość: do niedawna każdy mógł używać DEX-ów. Jednak w następstwie zakazu Tornado Cash w USA, niektóre DEX-y zakazały dostępu do adresów, które w przeszłości wchodziły w interakcje z Tornado Cash. Jest to jednak jedyny poważny przypadek, poza tym nadal jest tak, że DEX-y są popularnym miejscem dla użytkowników, którzy chcą pozostać anonimowi, nie weryfikować swojego profilu za pomocą KYC i nie udowadniać pochodzenia i źródła funduszy.
  • Więcej kryptowalut do handlu: Jak wspomnieliśmy powyżej, ponownie każdy może wystawić swój token na DEX, taki jak AMM. Wystarczy stworzyć pulę płynności i dodać token oraz drugie aktywo o wartości w dowolnym stosunku. W efekcie na DEX-ach typu AMM można znaleźć niezliczoną ilość tokenów, podczas gdy giełdy scentralizowane mają ich zazwyczaj ograniczoną ilość.
  • Możliwość uczestniczenia w zarządzaniu DEXem: W parze z ideą decentralizacji, większość DEX jest zarządzana poprzez autonomiczne zdecentralizowane organizacje (DAO). W ich ramach posiadacze tokenów governance głosują nad tzw. propozycjami – sugestiami dotyczącymi przyszłego kierunku i zmian w projekcie.

Wady giełd zdecentralizowanych w porównaniu do scentralizowanych

  • Gorsza przyjazność dla użytkownika, kompleksowość. Może to być spowodowane krótszym czasem rozwoju, mniejszym budżetem, ale także tym, że DEX-y często są skierowane przede wszystkim do profesjonalnych traderów, którzy często nie potrzebują nawet frontend’u giełdy i są w stanie sami napisać zlecenia wchodzące w interakcję z DEX’em.
  • Większe ryzyko dla niedoświadczonych użytkowników: w zdecentralizowanym świecie czai się znacznie więcej oszustów niż w dość bezpiecznym środowisku scentralizowanych giełd. Hacki, fałszywe kryptowaluty, ataki phishingowe i wiele więcej… to wszystko możesz napotkać dzięki DEX-om.
  • Brak wsparcia dla użytkowników: z definicji DEX-y nie mogą mieć wsparcia dla użytkowników. A jeśli już go mają, to w większości przypadków nie jest on w stanie w żaden sposób pomóc. Użytkownicy trzymają środki w swoim portfelu i wchodzą w interakcję z inteligentnym kontraktem podczas interakcji z giełdą. Jeśli zostanie popełniony błąd i dojdzie do zapisu na blockchainie, który być może pozbawi Cię środków, nikt nie może nic z tym zrobić, nawet gdyby chciał.
  • Niższa płynność: jak widzieliśmy powyżej, nawet najbardziej popularne giełdy, takie jak SushiSwap, mogą mieć problemy z płynnością nawet tak znanej kryptowaluty jak SHIB.
  • Opłaty: Opłaty za wymianę są często wielokrotnie wyższe na DEX niż na zwykłych giełdach CEX. Dodatkowo warto wiedzieć, że każda giełda wymaga zapisania transakcji w blockchainie, za co pobierana jest dodatkowa opłata – a w momentach dużego wykorzystania sieci może ona sięgać setek dolarów.

Jak wybrać zdecentralizowaną giełdę kryptowalut?

Na rynku istnieją setki, jak nie tysiące zdecentralizowanych giełd. Jak więc wybrać tą właściwą?

Czego dokładnie oczekujesz od giełdy?

Pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jest jasne określenie celu DEXa, którego szukasz. Chcesz zarobić na swoich kryptowalutach i stać się dostawcą płynności w pulach?

Ale większość użytkowników potrzebuje po prostu wymienić jedną kryptowalutę na inną. Szukają więc giełdy, która oferuje łatwy i szybki dostęp, niskie opłaty i wysokie bezpieczeństwo.

Na jakim blockchainie chcesz dokonać wymiany?

Prawdopodobnie nie będziesz musiał się tutaj decydować, ponieważ będziesz chciał wymieniać kryptowaluty na blockchainie, na którym obecnie je posiadasz. Jeśli jednak obecnie trzymasz je na scentralizowanej giełdzie, takiej jak Binance, będziesz mógł wybrać, na który blockchain chcesz wysłać aktywa podczas dokonywania wyboru.

Na przykład ETH można wypłacić z Binance na blockchain Ethereum, BNB Smart Chain, Optimism i Arbitrum, to zależy od Ciebie. W tym przypadku może warto zastanowić się nad zróżnicowaną wysokością opłat sieciowych (gaz na danych blockchainach. Pamiętaj jednak, aby przy wyborze posługiwać się prawidłowym adresem!

Musisz również sprawdzić, czy wybrany przez Ciebie DEX jest wspierany przez blockchain. Na przykład Curve Finance działa na ponad 10 blockchainach, ale PancakeSwap działa tylko na 2.

Czy giełda jest godna zaufania?

Pamiętaj, że aby dokonać wymiany na zdecentralizowanej giełdzie, musisz przyznać protokołowi dostęp do wszystkich swoich tokenów, za pomocą których chcesz dokonać transakcji. Tak więc, jeśli chcesz sprzedać 1 ETH, dałbyś protokołowi dostęp do wszystkich swoich ETH (nie tylko 1, ale może 10, jeśli masz 10 w portfelu). Ta transakcja kosztuje opłatę (gaz). Zezwolenie jest następnie ważne, dopóki go nie odwołasz, więc następnym razem, gdy sprzedasz ETH, nie będzie potrzebna transakcja potwierdzająca.

Więc zdecydowanie nie polecamy korzystania z nieznanych giełd, które mogą okraść Twój portfel. Należy również uważać na ataki phishingowe, w których nieuczciwa strona próbuje podszyć się pod DEX. Gdy podłączysz do niej swój portfel myśląc, że łączysz się ze znanym DEXem, Twoje środki zazwyczaj znikną bezpowrotnie.

Jakie są opłaty za wymianę?

Opłaty na zdecentralizowanych giełdach są bardzo podobne, więc nie jest to najważniejsze kryterium. Ważniejsze jest znalezienie giełdy, która ostatecznie (nawet z opłatami) zaoferuje najlepszą cenę za wymianę dwóch kryptowalut.

Jeśli obawiasz się również o uczciwość giełdy, możesz dowiedzieć się, jaki procent całkowitej opłaty giełda zatrzymuje dla siebie, a ile dzieli między dostawców płynności.

Podsumowanie

Zdecentralizowane giełdy oferują wolność i anonimowość, których nie mogą zapewnić scentralizowane rozwiązania podlegające regulacjom, zwłaszcza w postaci KYC i AML.

Niektóre DEX-y starają się wyglądać dokładnie jak tradycyjne giełdy, opierając się na metodzie łączenia zleceń kupna i sprzedaży poprzez księgę zleceń. Fenomenem ostatnich lat są jednak DEX-y typu AMM, gdzie użytkownicy mogą wymieniać aktywa korzystając z puli płynności, ale także dostarczać płynność, za którą otrzymują część pobieranych opłat. Ostatnią, nieco odrębną kategorią są agregatory DEX, takie jak 1inch.

 

Comments (No)

Leave a Reply